ශ්‍රී ලංකාවේ ඉතිහාසය දෙස ආපසු හැරී බලන විට, ඇතැම් සිදුවීම් සහ ස්ථාන අපගේ සාමූහික මතකයේ නොමැකෙන කළු පැල්ලම් ලෙස සටහන්ව පවතී. "බටලන්ද" යනු එවැනි නමකි. එය හුදෙක් සපුගස්කන්ද ප්‍රදේශයේ පිහිටි නිවාස සංකීර්ණයක නමක් පමණක් නොවේ. එය 1988-1990 භීෂණ සමයේදී මෙරට සිදු වූ රාජ්‍ය මර්දනයේ, අමානුෂික වධ හිංසාවල සහ නීතියේ ආධිපත්‍යය බිඳ වැටීමේ බිහිසුණු සංකේතයකි.
මෙම ලිපියෙන් ජනක තරංග හේවාසූර වන මා උත්සාහ කරන්නේ බටලන්ද යනු කුමක්ද, එහි සිදු වූයේ කුමක්ද සහ එය අපගේ ඉතිහාසයේ අඳුරු පරිච්ඡේදයක් වන්නේ මන්දැයි විමසා බැලීමටයි.
ඓතිහාසික පසුබිම: භීෂණයේ යුගය
බටලන්ද වටා ගෙතුණු කතාව තේරුම් ගැනීමට, 1980 දශකයේ අග භාගයේ ශ්‍රී ලංකාවේ දේශපාලන සහ සමාජ වාතාවරණය තේරුම් ගැනීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ (ජවිපෙ විමුක්ති සටන) දෙවන කැරැල්ල උච්චතම ස්ථානයට පැමිණ තිබූ මේ යුගයේ, රට පුරා පැවතියේ දැඩි බිය සහ අවිනිශ්චිතභාවයකි. ජවිපෙ සන්නද්ධ ක්‍රියා සහ ඝාතන යැයි කියන්නා වූ ක්‍රියා වලට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, එවකට පැවති රජය ද දැඩි මර්දනකාරී පිළිවෙතක් අනුගමනය කළේය.
මෙම මර්දනය සඳහා පොලීසිය සහ හමුදාවට අමතරව "ප්‍රා" (PRAA - People's Revolutionary Red Army) වැනි අතුරු හමුදා කණ්ඩායම් ද යොදා ගැනිණි. "නොහඳුනන තුවක්කුකරුවන්" විසින් තරුණයන් පැහැරගෙන යාම, අතුරුදහන් කිරීම සහ විවිධ ස්ථානවල මළ සිරුරු දැකගැනීමට ලැබීම මේ යුගයේ සුලබ දසුනක් විය. බටලන්ද ද එවැනි මර්දනකාරී ක්‍රියාවන් සඳහා මූලස්ථානයක් ලෙස භාවිතා වූ බවට චෝදනා එල්ල වූ ස්ථානයකි.
බටලන්ද යනු කුමක්ද?
බියගම මැතිවරණ කොට්ඨාශයේ මාකොල දකුන පිහිටි බටලන්ද නිවාස යෝජනා ක්‍රමය, සාමාන්‍ය රාජ්‍ය නිලධාරීන් සඳහා ඉදිකරන ලද රාජ්‍ය පොහොර සමාගමට අයත් නිවාස සංකීර්ණයකි. නමුත් භීෂණ සමයේදී, මෙම සංකීර්ණයේ කොටසක්, විශේෂයෙන්ම 288 දරණ නිවස කේන්ද්‍ර කරගනිමින්, නීති විරෝධී රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානයක් සහ වධකාගාරයක් ලෙස ක්‍රියාත්මක වූ බවට ප්‍රබල සාක්ෂි ඉදිරිපත් විය.
මෙම ස්ථානය පොලීසියේ ප්‍රති-කඩාකප්පල්කාරී ඒකක මගින් පාලනය වූ අතර, ජවිපෙ කැරැල්ලට සම්බන්ධ යැයි සැක කෙරුණු තරුණ තරුණියන් සිය දහස් ගණනක් මෙහි රඳවාගෙන ප්‍රශ්න කරනු ලැබූ බව කියැවේ.
බටලන්ද වධකාගාරයේ සිදු වූ බව කියන අමානුෂික ක්‍රියා
බටලන්ද කොමිෂන් සභා වාර්තාවට සහ දිවි ගලවා ගත් අයගේ සාක්ෂිවලට අනුව, මෙහි රඳවා ගත් අයට අමානුෂික වධ හිංසාවන්ට මුහුණ දීමට සිදු විය. ඒ අතර,
දැඩි ලෙස පහර දීම: පොලු, රයිෆල් බට් සහ වෙනත් උපකරණ භාවිතයෙන් දිගින් දිගටම පහර දීම.
විදුලි සැර වැද්දවීම: ශරීරයේ සංවේදී ස්ථානවලට විදුලි සැර ලබා දීම.
නියපොතු ගැලවීම සහ ශරීරය පිළිස්සීම: රත් කරන ලද යකඩ කූරු වැනි දෑ භාවිතයෙන් ශරීරය පිළිස්සීම.
මිරිස් කුඩු මිශ්‍ර කළ ගෝනිවල හිස දමා බැඳ තැබීම.
මානසික වධ හිංසා: පවුලේ අයට හානි කරන බවට තර්ජනය කිරීම සහ අන් අය වධ විඳින අයුරු බැලීමට සැලැස්වීම.
මෙම වධ හිංසාවලින් බොහෝ දෙනෙක් මිය ගිය බවටත්, තවත් බොහෝ දෙනෙක් සදාකාලික ශාරීරික සහ මානසික ආබාධවලට ලක් වූ බවටත් චෝදනා එල්ල වේ. නීතිඥ විජයදාස ලියනාරච්චි වැනි ප්‍රසිද්ධ පුද්ගලයන්ගේ මරණයට ද බටලන්දේදී සිදු වූ වධ හිංසා හේතු වූ බවට ප්‍රබලව විශ්වාස කෙරේ.
බටලන්ද කොමිෂන් සභාව සහ එහි සොයාගැනීම්
1994 දී බලයට පත් වූ චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග රජය විසින් 1988-1990 කාලසීමාවේ දකුණේ සිදු වූ මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් විමර්ශනය කිරීම සඳහා ජනාධිපති කොමිෂන් සභා කිහිපයක් පත් කරන ලදී. බටලන්ද සිදුවීම් විමර්ශනය කිරීම සඳහා ද විශේෂ කොමිසමක් පත් කෙරිණි.
දීර්ඝ විමර්ශනයකින් අනතුරුව නිකුත් වූ බටලන්ද කොමිෂන් සභා වාර්තාව මගින් පහත කරුණු තහවුරු කරන ලදී:
බටලන්ද නිවාස සංකීර්ණයේ නීති විරෝධී රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානයක් සහ වධකාගාරයක් ක්‍රියාත්මක වී ඇත.
එහිදී අමානුෂික වධ හිංසා සහ ඝාතන සිදු වී ඇත.
එවකට රණසිංහ ප්‍රේමදාස ජනාධිපති ප්‍රමුඛ එක්සත් ජාතික පක්ෂයේ මෙම ප්‍රදේශය භාරව සිටි සහ එම නිවාස සංකීර්ණයේ වාසය කළ අමාත්‍යවරයෙකු වූ රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතාට මෙම සිදුවීම් පිළිබඳව "වගකීමක්" ඇති බවට නිගමනය කර, ඔහුගේ ප්‍රජා අයිතිය අහෝසි කළ යුතු බවට නිර්දේශ කරන ලදී.
කෙසේ වෙතත් පසු අරගල සමයෙන් පසු කාලීනව ජනපති වී සිටි රනිල් වික්‍රමසිංහ මේ වන විටත් රාජ්‍ය මුදල් අවභාවිතා කරමින් තම පුද්ගලික විදෙස් ගමනක් යෑම සම්භන්ධයෙන් 2025/08/26 දක්වා රක්ෂිත භන්ධනාගාර ගතකර ඇති අතර ඔහුට ඇති අනේකවිද ලෙඩදුක් නිසා මේ වනවිට භන්ධනාගාර රෝහලේ විශේෂ ආරක්ෂාවක් යටතේ රැදී සිටින බවත් මෙහිදී මතක් කල යුතුයි.
මෙම ක්‍රියාවලියට සම්බන්ධ වූ ඉහළ පොලිස් නිලධාරීන්ට එරෙහිව නීතිමය පියවර ගත යුතු බවට ද නිර්දේශ විය.
දේශපාලන ප්‍රතිඵලය සහ දණ්ඩමුක්තිය
බටලන්ද කොමිෂන් සභා වාර්තාවේ නිර්දේශ කිසිවිටෙකත් සම්පූර්ණයෙන් ක්‍රියාත්මක නොවීය. එය ශ්‍රී ලංකාවේ දේශපාලන ඉතිහාසයේ "දණ්ඩමුක්තියේ සංස්කෘතිය" (Culture of Impunity) පිළිබඳ කදිම උදාහරණයකි. බලවත් දේශපාලනඥයන් සහ රාජ්‍ය නිලධාරීන් බරපතල මානව හිමිකම් චෝදනාවලින් පවා නීතියේ රැහැනට හසු නොවී ගැලවී යාමේ තත්ත්වය මෙයින් මනාව පැහැදිලි විය.
අප බටලන්ද සිහිපත් කළ යුත්තේ ඇයි?
බටලන්ද යනු අතීතයට පමණක් සීමා වූ කතාවක් නොවේ. එය වර්තමානයට සහ අනාගතයට ද වැදගත් පාඩම් රැසක් කියා දෙන සිදුවීමකි.
රාජ්‍ය බලය අයුතු ලෙස භාවිතා කිරීමේ බිහිසුණු ප්‍රතිඵල: නීතිය සහ අධිකරණය ඉක්මවා යමින් රාජ්‍ය බලය භාවිතා කළ විට සිදුවිය හැකි විනාශය පිළිබඳව බටලන්ද අපට මතක් කර දෙයි.
මානව හිමිකම්වල වටිනාකම: ඕනෑම තත්ත්වයක් යටතේ පුද්ගලයෙකුගේ ජීවත් වීමේ අයිතිය සහ වධ හිංසාවට ලක් නොවී සිටීමේ අයිතිය සුරැකිය යුතු බව එය අපට උගන්වයි.
යුක්තිය සහ වගවීම: සිදු වූ අපරාධවලට වගකිව යුත්තන්ට දඬුවම් නොලැබී යාම, සමාජයක නීතිය කෙරෙහි ඇති විශ්වාසය බිඳ දමයි. අතීතයේ සිදු වූ වැරදි නිවැරදි නොකර සැබෑ සංහිඳියාවක් ගොඩනැගිය නොහැක.
බටලන්ද ඉතිහාසයේ අඳුරු මතකයක් වුව ද, එය අමතක කර දැමීම හෝ යටපත් කිරීම නොකළ යුතුය. එවැනි ඛේදවාචකයක් නැවත මේ බිමේ සිදු නොවීමට වගබලා ගැනීම, වර්තමාන සහ අනාගත පරපුරේ වගකීමකි.
සටහන : ජනක තරංග හේවාසූර විසිනි