ලිපිය: ජනක තරංග හේවාසූර විසිනි
ශ්‍රී ලංකාවාසීන් ලෙස අප ජාතික උරුමයක් ලෙස සලකන, සංස්කෘතිය හා ආගම සමග ගැඹුරින් බැඳී සිටින අසිරිමත් සත්ත්වයෙකු වන අලියා, අද වන විට අපේම නොසැලකිලිමත්කම සහ අදූරදර්ශී ක්‍රියාකාරකම් හේතුවෙන් දැවැන්ත තර්ජනයකට මුහුණ පා සිටී. අලි-මිනිස් ගැටුම යනු හුදෙක් සතෙකු සහ මිනිසෙකු අතර ඇතිවන ගැටුමක් නොව, එය අපගේ ඉඩම් පරිහරණ ප්‍රතිපත්තිවල අසාර්ථකත්වය, සංවර්ධනයේ අසමතුලිතතාවය සහ ස්වභාවධර්මය කෙරෙහි අප දක්වන ආකල්පය පිළිබඳ කටුක යථාර්ථය විදහා දක්වන කැඩපතකි. මාගේ වෘත්තීය ජීවිතය තුළ සහ පෞද්ගලික නිරීක්ෂණ ඔස්සේ මෙම ගැටලුවේ විවිධ පැතිකඩයන් පිළිබඳව මා රැස් කරගත් තොරතුරු සහ විශ්ලේෂණයන් මෙම ලිපියෙන් ඉදිරිපත් කිරීමට බලාපොරොත්තු වෙමි.
ගැටුමේ මූලාරම්භය සහ ව්‍යාප්තිය
ඓතිහාසිකව, ශ්‍රී ලංකාවේ අලින්ට සැරිසැරීම සඳහා විශාල වනාන්තර ප්‍රදේශයක් පැවතුණි. ඔවුන්ගේ ගමන් මාර්ග හෙවත් 'අලිමංකඩ' ස්වභාවිකවම නිර්මාණය වී තිබුණේ ආහාර සහ ජලය සොයා සෘතුමය වශයෙන් සංක්‍රමණය වීමටය. කෙසේ වෙතත්, පසුගිය දශක කිහිපය තුළ ශීඝ්‍රයෙන් වර්ධනය වූ ජනගහනය, සැලසුම් රහිත කෘෂිකාර්මික ව්‍යාප්තිය, මහා පරිමාණ සංවර්ධන ව්‍යාපෘති (උදා: මහවැලි ව්‍යාපාරය) සහ නීති විරෝධී වනාන්තර එළිපෙහෙළි කිරීම් හේතුවෙන් අලින්ගේ සාම්ප්‍රදායික වාසභූමි ශීඝ්‍රයෙන් කැබලිවලට කැඩී ගියේය.
මෙම ක්‍රියාවලියේදී අලින්ගේ ජීවනාලිය බඳු වූ අලිමංකඩ අවහිර විය. සංවර්ධනයේ නාමයෙන් ඉදිකළ ගම්මාන, අධිවේගී මාර්ග සහ විශාල වගාබිම් හරහා ගමන් කිරීමට නොහැකි වූ අලි, තම පැවැත්ම උදෙසා මිනිස් ජනාවාසවලට සහ වගාබිම්වලට ඇතුළු වීමට පටන් ගත්හ. මෙය ගැටුමේ ආරම්භයයි. මෙය අලියාගේ ආක්‍රමණශීලී හැසිරීමක් නොව, තම කුසගින්න සහ දාහය නිවා ගැනීමට දරන අසරණ උත්සාහයක් බව අප පළමුව තේරුම් ගත යුතුය.
මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් සහ අලින්ගේ මරණයේ අඳුරු සෙවණැලි
ශ්‍රී ලංකාවේ අලි-මිනිස් ගැටුම හේතුවෙන් වාර්ෂිකව මිනිස් ජීවිත 120-150 අතර ප්‍රමාණයක් සහ අලින් 400කට අධික සංඛ්‍යාවක් අහිමි වන බව සංඛ්‍යාලේඛන පෙන්වා දෙයි. මෙය ලෝකයේ වැඩිම අලි මරණ අනුපාතයක් වාර්තා වන රටක් බවට ශ්‍රී ලංකාව පත්කර තිබේ. කණගාටුවට කරුණ නම්, මෙම අලි මරණවලින් අති බහුතරය ස්වභාවික හේතූන් මත නොව, දරුණු සහ කෘර මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් නිසා සිදුවීමයි.
හක්ක පටස් (Jaw Bombs): මෙය අලි මරණ සඳහා ප්‍රධානතම සහ అత్యಂತ කෘරතම ක්‍රමවේදයයි. එළවළු හෝ පළතුරු තුළ සඟවා පුපුරණ ද්‍රව්‍ය යෙදූ මෙම මාරාන්තික උපකරණ සැපීමත් සමග අලියාගේ මුඛය සහ හක්ක සම්පූර්ණයෙන්ම විනාශ වී යයි. ඉන් අනතුරුව, සති ගණනක් පුරා ආහාර හෝ ජලය ලබා ගැනීමට නොහැකිව, දැඩි වේදනාවකින් පෙළෙමින් අලියා මිය යන්නේ අතිශය ශෝචනීය ලෙසය.
නීති විරෝධී විදුලි වැටවල්: තම වගාවන් ආරක්ෂා කර ගැනීම සඳහා ගොවීන් විසින් අධි බලැති විදුලිය යොදා ඉදිකරන අනාරක්ෂිත විදුලි වැටවල් ද අලි මරණ රැසකට හේතු වේ. රජය විසින් නියමිත ප්‍රමිතීන්ට අනුව ඉදිකරන විදුලි වැටවල් අලියාට හානියක් නොවන ලෙස පලවා හැරීම සඳහා නිර්මාණය කර තිබුණ ද, නීති විරෝධී ලෙස සෘජුවම ප්‍රධාන විදුලි රැහැන්වලට සම්බන්ධ කළ වැටවල් අලින්ට මාරාන්තික වේ.
ගිනි අවි භාවිතය: ගැටුම්කාරී ප්‍රදේශවල ගොවීන් විසින් තම ආරක්ෂාවට සහ වගා හානි වැළැක්වීමට තුවක්කු භාවිත කිරීම සුලබ දසුනකි. වෙඩි පහරවල් හේතුවෙන් ක්ෂණිකව මිය නොගිය ද, ශරීරයේ රැඳෙන උණ්ඩ සහ එමගින් ඇතිවන ආසාදන තත්ත්වයන් හේතුවෙන් සෙමින් වේදනා විඳ මිය යන අලින් සංඛ්‍යාව ඉහළය.
විෂ ශරීරගත කිරීම සහ උගුල් ඇටවීම: ඇතැම් අවස්ථාවලදී වගාබිම්වලට ඇතුළු වන අලින් පලවා හැරීමට නොහැකි වූ විට, කෘමිනාශක වැනි විෂ ද්‍රව්‍ය ආහාර සමග මිශ්‍ර කර දීමෙන් අලින් මරා දමන අවස්ථා ද වාර්තා වේ. මීට අමතරව, අනාරක්ෂිත ලෙස කපා ඇති විශාල කෘෂි ළිංවලට වැටීමෙන් ද අලින් මිය යයි.
දුම්රිය අනතුරු: වනාන්තර හරහා දිවෙන දුම්රිය මාර්ගවලදී, විශේෂයෙන්ම රාත්‍රී කාලයේදී, වේගයෙන් ධාවනය වන දුම්රියවල ගැටීමෙන් අලින් විශාල සංඛ්‍යාවක් වාර්ෂිකව ජීවිතක්ෂයට පත්වේ.
රජයේ මැදිහත්වීම: සාර්ථක සහ අසාර්ථක ප්‍රයත්න
අලි-මිනිස් ගැටුම පාලනය කිරීම සඳහා වනජීවී සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව සහ රජය විවිධ පියවර ගෙන ඇත. එහෙත්, මාගේ නිරීක්ෂණයට අනුව මෙම බොහෝ ක්‍රියාමාර්ග ගැටලුවට තිරසාර විසඳුම් ලබා දීමට අපොහොසත් වී තිබේ.
විදුලි වැට ඉදිකිරීම: රජය විසින් කිලෝමීටර් දහස් ගණනක් දිග විදුලි වැටවල් ඉදිකර තිබුණ ද, ඒවායේ නඩත්තුව නිසි පරිදි සිදු නොවීම, ප්‍රදේශවාසීන් විසින් කොටස් සොරකම් කිරීම සහ අලින් විසින් ඒවා කඩා බිඳ දැමීම නිසා බොහෝ වැටවල් අක්‍රිය තත්ත්වයේ පවතී. විදුලි වැට යනු බාධකයක් මිස විසඳුමක් නොවන බව අප තරයේ වටහා ගත යුතුය.
අලි එලවීම සහ වෙනත් ප්‍රදේශවලට ගාල් කිරීම: 'ගැටලුකාරී' අලින් ලෙස හඳුන්වනු ලබන සතුන් අල්ලා වෙනත් ජාතික වනෝද්‍යානවලට හෝ අලි රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවලට ගාල් කිරීම තවත් එක් ක්‍රමවේදයකි. නමුත් අලින්ට පවතින ප්‍රබල නිජබිම් (Homing instinct) නිසා, ඔවුන් නැවතත් තම පැරණි වාසස්ථාන කරා පැමිණීමට උත්සාහ කරයි. මෙමගින් සිදුවන්නේ ගැටලුව එක් තැනකින් තවත් තැනකට ගෙන යාම පමණි.
වන්දි ලබා දීම: අලි පහරදීම්වලින් සිදුවන වගා හානි සහ ජීවිත හානි සඳහා වන්දි මුදලක් ලබා දීමේ ක්‍රමවේදයක් ඇතත්, එහි පවතින ප්‍රමාදයන් සහ වන්දි මුදලේ ප්‍රමාණවත් නොවීම නිසා ජනතාව තුළ පවතින්නේ දැඩි අප්‍රසාදයකි.
ගත යුතු ක්‍රියාමාර්ග සහ තිරසාර විසඳුම්
මෙම ගැටලුවට විසඳුම් සෙවීමේදී, අප අලියා සතුරෙකු ලෙස සැලකීම නවතා, අප සමග මෙම භූමිය බෙදා හදා ගන්නා පාර්ශ්වකරුවෙකු ලෙස සැලකිය යුතුය.
අලිමංකඩ සුරක්ෂිත කිරීම සහ විද්‍යාත්මක ඉඩම් කළමනාකරණය: ගැටලුවේ මූලයටම පිළියම් යෙදීම සඳහා, අලින්ගේ සාම්ප්‍රදායික අලිමංකඩ හඳුනාගෙන ඒවා නීතියෙන් සුරක්ෂිත කළ යුතුය. ජාතික සංවර්ධන සැලසුම් සකස් කිරීමේදී වනජීවී විශේෂඥයින්ගේ උපදෙස් ලබාගෙන, අලින්ගේ වාසභූමිවලට අවම බලපෑමක් වන පරිදි ව්‍යාපෘති ක්‍රියාත්මක කළ යුතුය.
ප්‍රජා-මූලික විසඳුම්: ගැටලුව පවතින ගම්මානවල ජනතාව සක්‍රීයව දායක කරගනිමින් විසඳුම් සෙවීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. ගම්මාන වටා ඉදිකරන විදුලි වැටවල් නඩත්තු කිරීමේ වගකීම ප්‍රජාවට පැවරීම (Community-based fencing) සාර්ථක ප්‍රතිඵල ලබා දී ඇත. මී මැසි වැටවල් (Beehive fences) වැනි අලින්ට හානියක් නොවන විකල්ප ක්‍රම ප්‍රචලිත කිරීම ද වැදගත් වේ.
තාක්ෂණය භාවිතය: අලි රංචු අධීක්ෂණය සඳහා GPS කරපටි සහ ඩ්‍රෝන තාක්ෂණය භාවිත කර, අලින් ගම්මානවලට ඇතුළු වීමට පෙර ප්‍රදේශවාසීන්ට කෙටි පණිවුඩ (SMS) මගින් අනතුරු ඇඟවීමේ ක්‍රමවේදයක් ස්ථාපිත කළ හැකිය. දුම්රිය මාර්ගවල අලින් ගැවසෙන ස්ථාන හඳුනාගෙන දුම්රිය වේගය සීමා කිරීමට සංඥා පද්ධති සවි කිරීම ද කළ යුතුය.
නීතිය දැඩිව ක්‍රියාත්මක කිරීම: හක්ක පටස් භාවිත කරන, නීති විරෝධී විදුලි වැටවල් ඉදිකරන සහ වන සතුන්ට වෙඩි තබන පුද්ගලයින්ට එරෙහිව නීතිය තදින්ම ක්‍රියාත්මක කළ යුතුය.
සමාලෝචනය
අවසාන වශයෙන්, ශ්‍රී ලංකාවේ අලි-මිනිස් ගැටුම යනු අප විසින්ම නිර්මාණය කරගත් අර්බුදයකි. එහි විසඳුම රැඳී ඇත්තේ තවත් විදුලි වැටවල් ඉදිකිරීමේ හෝ තවත් අලින් පිරිසක් ගාල් කිරීමේ නොව, මිනිසා සහ අලියා අතර සහජීවනයට ඉඩ සලසන තිරසාර භූමි කළමනාකරණ ප්‍රතිපත්තියක් තුළය.
අපගේ ජාතික සංකේතයක් වන අලියා ආරක්ෂා කර ගැනීමේ වගකීම අප සැම සතුය. මෙම ඛේදවාචකය අනාගත පරපුරට උරුම නොකර, බුද්ධිමත් සහ දයානුකම්පිත විසඳුම් කරා අප දැන්වත් යොමු විය යුතුය.
තවත් මෙවැනි ලිපියකින් මුණගැසෙන බලා පොරොත්තුවෙන් අදට ලිපිය අවසන් කරමි. මෙම ලිපිය නිසි බලධාරීන් දකින තුරා හැකිනම් ශෙයාර් කරන ලෙසත් මා ඉල්ලා සිටිමි ස්තූතී.